Het eenzame Oost-Turkije

140 km uitgestrekte kale boomloze hoogvlakte (tussen 1600 en 2100m) met hier en daar een nederzetting: onafgebouwde hutjes, stoffig of modderig erf, waarop kinderen spelen tussen de kippen en ganzen. Omgeven met plaggen mest of veen die te drogen liggen en die moeten dienen als brandstof veronderstellen wij. Gesluierde vrouwen redderen met wasgoed. Dan weer lange tijd niets. Wijdsheid en in een zonnetje ook wel mooi, maar wat moet leven hier eenzaam zijn, zeker in de lange strenge winters met veel sneeuw en overal zóver vandaan. Mensen hebben waarschijnlijk voldoende te eten, want er wordt grond in cultuur gebracht, aardappelen,uien, meloenen, zonnebloemen. En er grazen her en der koeien, maar in hun levensstijl lijkt de klok een eeuw te hebben stilgestaan. En dat terwijl we hier niet ver van de oorsprong van de Eufraat verkeren. Mesopotamië, de bakermat van onze beschaving.

Maar we fietsen ook tussen indrukwekkende rotsformaties. We moeten allebei denken aan Monument Valley in Amerika. Na de werkelijk prachtige rotsformaties wordt het landschap lieflijker en doet met zijn glooiende weilanden denken aan Oostenrijk. Op 2150m slapen we in een Ögretmenivi (lerarenhuis) en in een ons daar aanbevolen restaurantje ontmoeten we Rachel en Patrick, een Amerikaans-Nederlands stel, die in twee jaar om de wereld fietsen en al naar ons uitkeken. Zoveel fietsers zijn er hier niet, nieuws wordt snel doorgebriefd. Met hen maken we plannen voor een excursie in Kars naar de verlaten stad Ani.

Kars, de plaats waar de roman Sneeuw van Orhan Pamuk is gesitueerd. De stad die tijdens het verblijf van de hoofdpersoon Ka afgesloten raakt van de buitenwereld door hevige sneeuwval. Mij is van die roman vooral de stilte van de sneeuw bijgebleven. Ik kan die stilte als het ware nóg horen. De geheimzinnigheid en de spanning die feitelijk gaat over het verschil tussen Oost en West (ook hier in Turkije, het moderne westerse Istanbul en het traditionele oosten), Het verschil tussen religie en de autoriteit van de staat, modernisme versus traditionalisme. Onze discussie in Horasan bij onze Warmshowershost met één van zijn lokale vrienden ging daar ook over. De jongeman kon maar niet begrijpen hoe wij zónder geloof kunnen leven en tegelijkertijd wilde hij zijn zoals wij. Het conflict waar wij inmiddels vrij van denken te zijn maar wat hier voelbaar aanwezig is.

Het verre oosten van Turkije.

Ja, daar zijn we aangeland. We hebben prachtige bergtochten achter de rug en het is nog niet voorbij. Het stijgen kost alle energie, maar de afdalingen zijn gelukkig lang en spectaculair. De kleuren van de bergen variëren van aubergine, grijsgroen, oker en goud, met in de verte besneeuwde toppen. De bermen en bergweiden vormen een orgie van kleur. Wit en geel gipskruid, rode klaprozen, felblauwe vergeetmenietachtigen, paarse en roze distels, zalmroze spirea-achtigen, roze en paarse stokrozen, gele en paarse toortsen. Een botanicus kan ongetwijfeld alles duiden, maar ik geniet vooral van de kleurenpracht. Ook voor de bijen is het een rijkdom. We zien hoog in de bergen veel bijenkasten. Er staat meestal een tent bij. De imker blijft graag dichtbij veronderstellen we. Honing vormt niet voor niets een vast bestanddeel bij het ontbijt.

En dan die leuke ontmoetingen onderweg. Chauffeurs die onze thee betalen, staafjes Nescafé uit hun vrachtwagen halen als ze horen dat ik liever koffie heb, abrikozen en kersen op tafel leggen en de keren dat we onze thee en Nescafé niet hoeven te betalen zijn talloos. Een Chinees fietser, die hartelijk, enthousiast maar onbegrijpelijk voor ons wil duidelijk maken hoe zijn reis er uit ziet en heel veel foto's van ons maakt. En Luc, de Belg uit Sint Niklaas, die 50 km met ons samen rijdt en een dag eerder op de hoge pas arriveert dan wij. Hij verrast ons met een briefje op het bord waarop de hoogte van de pas is aangegeven. Hij feliciteert ons met onze prestatie en vindt dat we een pintje verdiend hebben. Nu valt het tijdens Ramazan niet mee een biertje te bemachtigen, maar Frans slaagt er meestal in ergens wat blikjes vandaan te toveren.

En dan nu de stad Erzurum. Met zijn 1950 m de hoogste en de koudste stad van Turkije en volgens de boekjes aartsconservatief. Van die kou merken we niets, want we verkeren nu in de korte zomer en dan kan het overdag zelfs heet zijn. Ik vind het heel bijzonder dat we hier in het centrum van de vroegere handels- of zijderoute tussen Oost en West zitten en we nemen een dag de tijd om de architectonische hoogstandjes uit de Romeinse, Byzantijnse en Ottomaanse tijd te bekijken.

Turkse bergen

Op 1100 meter gestart. Op naar de 2000. De frisse ochtend, de zon die me langzaam opwarmt, de machtige bergen om ons heen en ik die hier samen met Frans fietst. Het maakt me gelukkig.
Wat ben ik blij dat we niet het advies van onze Warm Showershost hebben gevolgd en de bus hebben genomen naar Armenië of Georgië om de ramazan te ontlopen. Hij heeft, als atheïstisch Turk, last van de druk van zijn omgeving. Van zijn school, een gymnasium, waar 7 vakken met de islam te maken hebben en hij een eenling is die het anders zou willen. 
Vanuit zijn gezin, waar zijn dochter van elf vraagt waarom hij niet bidt, niet vast, een biertje drinkt. Hij is niet vrij te leven zoals hij wil. Wij hebben er als toerist geen last van. We kunnen gewoon ontbijten en lunchen, want als fietser ben je als een chauffeur, je werkt, dus moet je kunnen eten en drinken. We kregen zelfs spontaan, als welkom in Turkije, een mandje brood en een bordje honing met boter aangeboden tijdens een stop waarbij we alleen wat wilden drinken.  's Avonds wachten met eten in een restaurant tot de imam roept heeft ook zijn charme. En de schoonheid van dit gebied had ik niet alleen vanuit een bus willen ervaren.

Leraarshuizen

Frans kan met behulp van cycleroute.org nauwkeurig de hoogteprofielen bepalen. Dat wil zeggen dat hij op een kaart zichtbaar maakt waar we hoeveel moeten stijgen en mogen dalen. Dit gekoppeld aan het aantal kilometers bepaalt globaal de zwaarte van een traject. 

De rit van vandaag.

We kennen dan nog niet het wegdek en obstakels door wegwerkzaamheden, maar het wegdek is over het algemeen goed en de obstakels gemakkelijk te omzeilen. We willen verder oostwaarts, richting Georgië. Het probleem is dat we niet weten of er overnachtingsmogelijkheden zijn tussen twee trajecten. Communicatie is lastig. Mensen spreken nauwelijks Engels of Duits en ze begrijpen ons probleem ook niet. Met de auto of de bus 50 km moeten overbruggen is echt wat anders dan op de fiets. Voor ons vertrek hebben we, na veel overwegingen, besloten geen tent mee te nemen. Er zijn nauwelijks campings in Turkije. Wereldfietsers kamperen 'in the wild', maar wij zijn daar niet van gecharmeerd. Een lekkere douche, het comfort van internet en het voor ons toch unheimische van zómaar ergens staan maakt ons nu afhankelijk van andere overnachtingsmogelijkheden, waarvan we niet altijd kunnen achterhalen of ze er zijn. Het maakt dat we ons onzeker voelen over onze planning. Maar onze ervaring leert dat er ook altijd wel weer een oplossing komt, of wij vinden er wel een. We denken dat we wel stukken met de bus zouden kunnen doen. Dat vinden we niet zo leuk, want wij zijn nu eenmaal fietsers, maar heel zware en lange trajecten zien we ook niet zo zitten. Plotseling blijkt er in Erbaa een Warm-Showersadres te zijn: een English Teacher nog wel. We slapen bij hen, Kayahan Sahin en zijn Bulgaarse vrouw, begin veertigers. Kayahan, een vrijgevochten leraar, die wars is van religie en met wie we een interessante discussie voeren, wijst ons op de mogelijkheid van zogenaamde Leraarshuizen. Gebouwen waar leraren een onderkomen vinden als ze op een school geplaatst worden ver van hun eigen woonplaats. Ze zijn er in iedere grotere plaats. De overheid heeft bepaald dat daar een middelbare school moet zijn en dus is er ook een Leraarshuis. De leraren hebben nu vakantie en hun huisvesting wordt in de vorm van een pension te huur aangeboden. Ik had op de site van de Wereldfietser al gezien dat deze mogelijkheid er is, maar de site van Leraarshuizen was voor ons zo ontoegankelijk dat we dit verder hebben genegeerd. Kayahan belt er een paar voor ons en voor de komende dagen lijkt deze mogelijkheid weer ruimte te bieden. Ons eerste Leraarshuis geeft een eenvoudige schone kamer en een gedeelde badkamer en toilet. Even goed als de wat eenvoudiger pensions die we eerder hadden. We besluiten verder oostwaarts te fietsen en te ervaren hoe ons dit gaat bevallen.

Gülten en Kayahan

Ons eerste leraarshuis in Resadiye

Amasya

Na een heel basaal pension in Havza zijn we in Amasya aangeland. Wat een prachtig stadje. Het ligt in een langgerekt smal dal tussen grillige rotsen, waar een aantal koningsgraven in zijn uitgehouwen. Ons hotel is een voormalige en prachtige gerestaureerde pleisterplaats voor (handels) reizigers uit de oudheid, een kervan serai. We ontbijten in de nu overdekte binnenplaats, onze slaapkamer is helemaal in stijl, de badkamer ruim en alles doet het. Het voelt allemaal erg luxe na de betrekkelijke eenvoud van de afgelopen week. 's Avonds blijkt er aan de rivier een folkloredansfestival plaats te vinden. We zijn wat te vroeg als we op de tribune plaatsnemen en zien het protocol aan: de stoelen voor de hoogwaardigheidsbekleders worden afgestoft. Er komen tafelkleedjes op de tafeltjes, er wordt water en thee geserveerd en als de zon nog wat fel schijnt komen er voor de bobo's ook nog petten uit de doos. De optredens van groepen uit Ossetië, Litouwen, Türkmenistan, Azerbeidjan, Bosnië-Herzegowina, Kirgizistan en Portugal variëren van heel amateuristisch tot echt professioneel. We vinden het prachtig.

We bezoeken het archeologisch museum en staan weer even stil bij de immense geschiedenis van dit land. Natuurlijk beklimmen we ook de koningsgraven van nog vòòr de Griekse oudheid in de rotsen en bezoeken we enkele Ottomaanse huizen. Na het onbestendige weer van de afgelopen weken met onweer en regen in de namiddag is het hier tropisch warm, dus heerlijk buiten eten na onze stadsuitstapjes. Kortom we zijn, behalve fietsreiziger, weer even echt toerist.

Mooi landschap

Vrijdag 12 juni: er is veel regen voorspeld, maar wij besluiten de weergoden te trotseren. Op een enkel buitje na blijft het droog en het is prachtig. Laaghangende wolken bewegen tegen de bergen op, hier en daar opgelicht door een aarzelend zonnetje, schilderachtig, onbeschrijflijk, niet te filmen... Hoewel Frans er een mooi plaatje van heeft gemaakt.

De afgelopen dagen fietsten we door een prachtig landschap. Bergen, groene rijstvelden in de valleien, een tocht rondom een stuwmeer, veel hoogtemeters, maar een heerlijke temperatuur, aardige mensen en over het algemeen fijne en betaalbare hotels. 

Koffie en gastvrijheid

Ik vrees dat we moeten afkicken van onze koffieverslaving. Konden we tot voor een paar dagen bij het ontbijt wel Nescafé vragen, nu is er alleen thee. Ook in grotere steden is het zoeken naar een café waar Nescafé te krijgen is. Turkse koffie kan natuurlijk ook, maar bevalt ons minder goed. We hebben het écht geprobeerd. De drabsmaak kun je weliswaar wegspoelen met het meegeleverde glaasje water, maar lekker is anders en de drab is meestal onvermijdelijk. Dus thee, Çay, is wat er overblijft. Nou ja, ook best lekker.

We fietsen nu drie dagen door het achterland van de Zwarte Zee. Een mooi bergachtig landschap, waarbij we veel hoogtemeters moeten maken, maar het is minder steil dan pal langs de kust. Tot nu toe hadden we goede hotels en onderweg ontmoeten we alleen maar hartelijkheid. Onze begroeting 'merhaba', goedendag, tovert bij ieder een grote glimlach op het gezicht. Bij onze stops in een café onderweg hoeven we regelmatig onze thee of Nescafé, als die er is, niet te betalen. Vanmiddag gebruikten we onze lunch op een bankje bij een moskee. De imam, niet als zodanig uiterlijk herkenbaar, kwam ons verwelkomen met ayran en chocoladecake. Ons handen en voetengesprek ging over Jesus, Mohammed, Abraham, Jacob, Adam. Als iedereen maar eens zou begrijpen dat de geschiedenis van religies zoveel overeenkomsten vertoont, dan hoefden ze elkaar daarvoor niet meer af te maken

Iman met ayran

Safranbolu

Zaterdag zijn we in de stromende regen in Safranbolu aangekomen. Met de bus en dat betekent: de busterminal zoeken en de geschikte maatschappij kiezen, wachten en onzekerheid of de fietsen wel mee kunnen, maar ook een aangename rit in een comfortabele bus met koffie en frisdrank. 

De naam Safranbolu verwijst naar saffraan, dat in deze omgeving gewonnen wordt uit de meeldraden van krokussen (herfstkrokussen hier las ik in de literatuur), terwijl de ons bekende krokussen typisch lentebloemen zijn). In Safranbolu hebben we een mooi hotel, gebouwd in Ottomaanse stijl, met een prachtige tuin, waar we dankbaar gebruik van maken om onze verdere reis te plannen. Van informatie over de kustweg zijn we geschrokken. De kust is heel rotsachtig en de weg is heel stijl. Er worden stijgingspercentages van meer dan 18% genoemd op de sites die we gebruiken bij de planning.  Dan moeten we onze fiets omhoog gaan duwen. Dit hadden we niet voorzien, we wisten wel dat het erg bergachtig is, maar dit valt tegen. We besluiten meer in het achterland te blijven, maar zijn er dan voldoende overnachtingsmogelijkheden? Kortom: we zijn wat onrustig over het vervolg van onze reis. Internet biedt een hoop informatie, maar het kost ook veel tijd.

Safranbolu is een museumstadje. Valkenburg, druk maar ook leuk. Bazaars met winkeltjes die veel kitsch verkopen. Thee met saffraan  bonbons met saffraan en gewoon saffraan  Mooie Ottomaanse huizen: Traditionele huizen waar op de begane grond ruimtes zijn voor opslag van voorraad en de stalling van dieren. De bovenverdieping, uitstekend boven de lagere verdieping, vormt het woon- en slaapgedeelte. Het woongedeelte was gescheiden in mannen- en vrouwenvertrekken (selamlik en haremlik). De ramen zijn getralied, om inkijk te voorkomen en vrouwen de gelegenheid te geven ongezien op straat te kijken. We bezoeken zo'n Ottomaans museumhuis en het ziet er mooi uit, met houten vloeren en bewerkte houten plafonds.

Inmiddels zijn de verkiezingen voorbij en uit informatie via de Nederlandse media begrijpen we dat Erdogan heeft moeten inleveren en dat de Koerdische Partij, die zich tot alle minderheden richt en een progressief beleid voorstaat, de kiesdrempel heeft gehaald. Het zou verandering kunnen betekenen ten gunste van vrouwen en andere minderheden.

Gemis

En plotseling begaf mijn fietscomputertje het. Helemaal van slag. Het ding bleef maar alles opnieuw berekenen. Hoe hard of hoe langzaam rijd ik nu? Hoeveel % stijgen we nu? Hoe warm of hoe koud is het? Hoeveel km hebben we afgelegd? Ik vind het leuk dat soort zaken onderweg te kunnen raadplegen. Nu moet ik het op mijn gevoel doen. Dat gaat natuurlijk ook. Ik heb tijdens wedstrijden nooit met een hartslagmeter gelopen en voelde tóch wel of ik op tempo zat. Mijn ademhaling, het al dan niet nog kunnen praten, indicatoren die aangeven hoe het zit zónder meetinstrument. Tóch miste ik dat ding. Frans heeft van alles geprobeerd, maar uiteindelijk besloten we het op te geven en zouden we proberen een nieuw batterijtje te kopen. In een onooglijk huishoudelijk artikelenwinkeltje zat een man achter de kassa voor een klant lampen in een fitting te draaien. Misschien heeft hij ook wel geschikte batterijtjes? En ja hoor, toen we mijn computertje openmaakten en het batterijtje lieten zien deed hij een paar laatjes open en hij had er een. Zoals Sjaak van Wijk in Breda. Mijn computer doet het weer!

Zowel gisteren als vandaag hadden we prachtige routes. Gisteren was het bewolkt en fietsten we door het boerenland, waar mensen hun tuintje schoffelen, hun hooi opstapelen, of er is alleen stilte. Vandaag was de mooiste dag tot nu toe. Zonnig met een heerlijke temperatuur. We fietsen eerst langs de Zwarte Zee. Daarna door een schitterend berglandschap, groen, prachtige vergezichten, met mooie oude dorpjes. Wel weer tot 16% stijging. Ik begin dan te kreunen, zoals Yvonne als een versnelling bij het lopen haar zwaar valt. Ik moest van de fiets af. Ik wéét, als ik van mijn fiets moet, dat het stijgingspercentage 15 of 16% is, maar ik vind het fijn dit bevestigd te zien door mijn wegwijzertje.

Als je, lezer, meer foto's wil zien kun je opzij op onze blog klikken op foto's van deze maand, of op alle foto's.

Fietsen in het Zwarte Zeegebied

Onze derde dag hebben we inmiddels in dit gebied gefietst. Het is een heel mooi gebied. Groen, bergachtig, mooie vergezichten en af en toe een wat alpiene uitstraling en ja, erg pittig. We fietsen over een hele rustige tweebaans weg, maar iedere dag stegen we rond de 700 hoogtemeters. Gelukkig zijn de hellingen iets minder steil dan in het begin, 10% maximaal. Niet meer van die momenten dat ik denk dit kan ik niet meer, ik moet van de fiets af, of: waarom doe ik dit eigenlijk? Gevoelens die marathonlopers zeker zullen herkennen.

Vanwege de hoogtemeters hebben we besloten minder kilometers per dag af te leggen.Tenminste als er overnachtingsmogelijkheden zijn. 40 á 50 kilometer per dag met deze hoogtemeters kosten ons veel uren en energie. Of dit besluit nu psychisch gezien effect heeft, óf dat we fysiek inmiddels al voldoende getraind zijn in het bergwerk, in elk geval lijkt het gemakkelijker te gaan. 

We vinden de geneugten onderweg ook fijn. Toen we vanochtend na ons eerste klimmetje even stopten om uit te rusten werden we op de thee uitgenodigd door mannen die hun huis aan het bouwen waren. Met handen en voeten hadden we een leuk gesprek. En onze traditionele picknick is altijd een fijne onderbreking. Brood, kaas, jam en honing. Als we kans zien drinken we koffie (Nescafé) op een terrasje, of Ayran, de Turkse karnemelk. Het is onze eerste bewolkte dag, maar nog 23 C. De afgelopen dagen was het zonnig en zo'n 26 C. Heerlijk fietsweer.

Kandira, het dorp waar we nu overnachten, is een echt boerendorp. Er is maar één hotel en dat is érg basic. Er staan twee bedden een kast en een tafel. Het beddengoed en de handdoeken zijn schoon. Er is geen spiegel, er liggen grove, slordige leidingen tegen het plafond en langs de muren, afgebladderde plinten en niets om het een beetje aan te kleden. Op de gang zijn twee gemeenschappelijke badkamers met schimmel op de muren en een hangtoilet.  Maar we wisten tevoren dat we dit soort basisvoorzieningen zouden tegenkomen, dus geen gezeur. Gisteren logeerden we aan de Zwarte Zee in Agva in een mooi pension. Daar maakten we een wandeling langs de fraai aangelegde  boulevard naar de zee. Veel leuke restaurantjes. Toeristisch gezien een trekpleister, ook omdat het binnen bereik van Istanbul ligt. Hier zijn het stoffige straten vol kleine winkels en veel mannen op straat die boodschappen doen, zomaar met elkaar staan te praten of thee drinken op een terrasje, of aan het werk zijn. Het authentieke Turkije?

Zondagochtend 31 mei

Een zonnige zondagochtend in een mooi groen dal is voor Turkse gezinnen een feestje. Overal zijn picknickplaatsen aangelegd. Groene weiden met tafels en banken, dakje erboven tegen de zon. Daar pakken hele gezinnen hun meegebrachte maaltijden uit en gaan ze zitten eten. Er liggen her en der kussens voor de siësta. Er wordt gedanst. Er zijn speeltuinen voor de kinderen met schommels, balspelveldjes en - voor Gieske - héél grote trampolines. Het zier er heel gezellig uit en het is leuk zo door de heuvels te fietsen. Tot die steile hellingen komen. 14%. Dat is zó zwoegen dat we soms vergeten naar het landschap te kijken.

Na anderhalf uur varen was het een hele klauterpartij om het dal van de Bosporus uit te komen, een helling van dik over de 20%.

Maar ook mooie dalen: