Tehran

Teheran is een grote drukke stad, doorsneden door autowegen, waardoor de stad opgedeeld wordt in afzonderlijke, moeilijk toegankelijke onderdelen De stad heeft een aantal interessante bezienswaardigheden, die vaak ver uit elkaar liggen. Taxi en metro zijn onontbeerlijk. Het is jammer dat wij er tijdens Ramazan zijn. Veel restaurantjes en koffie- en theehuizen zijn overdag gesloten. Zomaar wat flaneren op straat is daardoor minder aantrekkelijk. Gelukkig heeft de stad veel schaduwrijke parken waar het heerlijk toeven is en waar we picknicken tijdens de lunchpauze. Natuurlijk hebben we eerst om ons heen gekeken of dit wel kan. Vastende mensen zouden er aanstoot aan kunnen nemen en de politie zou zelfs kunnen bekeuren. Maar niets van dat alles. Alle picknicktafels zijn bezet, mensen zitten op het gras te eten en te drinken. Het is gezellig.

We bezoeken paleizen en musea. In het museum voor hedendaagse kunst doen alleen een paar beelden van Giacometti denken aan de doelstelling. De oorspronkelijke collectie, bestaande uit werken van Picasso, Matisse, Van Gogh, Munch enz. is door de vorige president Ahmadinedjad achter slot en grendel gedaan, omdat ze een symbool van Westers libelarisme zou zijn. Het 'house of the Artists', een ander museum in een kleine mooie beeldentuin, heeft wel een mooie collectie hedendaagse Iraanse kunst.

Her verhaal dat de vrouwen in Teheran het lot tarten door hun hoofddoek achter op hun hoofd te plaatsen of door hun haar kort te laten knippen en als man zonder hoofddoek de straat op te gaan is ons niet opgevallen. Het vrouwbeeld is hier zoals overal elders. Zwarte nonnekens en vrouwen met kleurige tunieken, blouses, jasjes en idem hoofddoeken.

We verlaten Teheran met beelden van een bezorgd Europa na het referendum en Brexit als gevolg daarvan.

Ik hààt ze!

Onze reis leert ons veel over de invloed die het regime heeft op het dagelijks leven van de mensen. De Islamitische Republiek lijkt democratisch. Het parlement en de president worden min of meer democratisch gekozen, maar daarbóven staat de Grote Leider, de ayatollah, die zes juridische islamieten benoemt, die vetorecht hebben over ieder wetsvoorstel. Met andere woorden: de macht ligt bij de conservatieve ayatollah.

In onze contacten met mensen horen we verschillende reacties op het regime. Het boerengezin, waar we hebben geslapen, is blij met het huidige regime. Ze moeten niets hebben van vernieuwing. Dit staat kennelijk model voor de boerenbevolking, die religieus en conservatief is.

In Shiraz verbleven we bij Reza. Hij en zijn broer zijn totaal niet in politiek geïnteresseerd. 'We proberen zoveel mogelijk onszelf te zijn'. Politiek is die andere wereld.

Maar we horen ook heel veel frustratie. De meerderheid van de bevolking wil een échte democratie. Wil die hoofddoek niet meer, wil niet dat de religieuze leiders bepalen dat iedereen moet vasten, restaurants dicht moeten, over politiek praten afgestraft wordt. 'Khomeiny heeft onze revolutie gestolen', zegt één van onze gastheren.

Het is vooral de onvrijheid. Het niet kúnnen zeggen wat je wil, je niet vrij kunnen gedragen, je niet kunnen kleden zoals je wil, vooral voor vrouwen, dat je geen glaasje wijn kunt drinken. Dat er meer tolerantie is, is slechts schijn. De repressie is groot. 'They kill you” zei een ondernemer die we spraken, het aantal doodstraffen is enorm hoog. De meer gematigde president en zijn parlement zijn minder hard radicaal, maar de ideologische haviken hebben alle grondwettelijke mogelijkheden in handen. Onlangs maakte justitie bekend te zijn binnengevallen in een particuliere villa waar jonge mannelijke en halfnaakte (dwz zonder hoofddoek) vrouwelijke studenten feest vierden. Ze zijn veroordeeld tot 99 zweepslagen.

Buitenlandse krachten, met name Amerika, beïnvloeden het economisch systeem. Er is inmiddels een nucleair akkoord, maar soepel verlopen handelsverdragen niet. We spreken Pieter, een Nederlander, hier werkzaam voor Airbus. Hij heeft slechte ervaringen met Amerikanen. Zij stellen zulke extreme regels bij elk contract, dat het jaren duurt eer er consensus is en zo traineert Amerika de economische ontwikkeling. Het volk wordt gemangeld tussen externe, vooral economische krachten en interne repressie. Na de onderdrukking door de sjah en de revolutie is het alleen maar slechter geworden.

Er is een heel kleine groep rijke mensen (waaronder de elitaire religieuze machthebbers), een iets grotere groep middenklassers en zo' n 70% armen. In de metro verkopen oude, kromme, kreupele, halfblinde mensen én kinderen sokken, rugzakken, zaklantaarns enz. Zó schrijnend. De president kan geen kant uit. 'Ik haat ze, die ayatollah's ' was de uitspraak van een willekeurige medereiziger in de metro. 'Wij kunnen niets, wij kúnnen het niet veranderen.' Een revolutie zou weer zoveel doden betekenen en dat willen de mensen niet kennelijk. Het is wachten tot er iets gebeurt. Het is zó triest, die gelatenheid...

Als we dan in de paleizen van de laatste sjah rondlopen en ons vergapen aan de rijkdom, de enorme parken waarin zijn paleizen staan, mooie schaduwrijke bomen, een kabbelende rivier, een oase in de gekmakende verkeersdrukte van Tehran en de droogte van de woestijn daarbuiten, snappen we dat de sjah voor de meerderheid van de bevolking onmogelijk was geworden. Maar macht corrumpeert, de diepgelovige ayatollah' s zijn nóg erger.
Dagelijks groeit onze dankbaarheid voor het feit dat we geboren zijn aan de goede kant van de wereld.

Verschil in beleving

Abbas, onze chauffeur brengt ons graag onder in heel grote kamers, met keuken, extra slaapbanken en afgesloten van de buitenwereld. Heel trots toont hij ons het verblijf van zijn kennissen waar we voor een zacht prijsje in kunnen. Hij kijkt wat teleurgesteld als wij voorzichtig laten doorschemeren dat dit het niet is voor ons. Wij willen graag contact met buiten. Extra slaapbanken met ons tweetjes hoeven we niet en in plaats van een keuken volstaat voor ons een waterkoker.

Hij brengt ons naar Masouleh, Valkenburg in de bergen. Een toeristisch dorpje dat schilderachtig tegen de rotsen is aangeplakt. We slenteren door de straatjes met winkeltjes en als het donker is (ramazan) eten we wat op een rommelig terrasje. Aangenaam omdat de temperatuur 's avonds heerlijk is. 

Dat ervaren we ook aan de Kaspische Zee, waar we tot laat in de avond, met als achtergrond het klotsende geluid van de branding, in gesprek zijn met de Iraans/Amerikaanse zakenman en eigenaar van het restaurant. Hij heeft in Californië een Italiaans restaurant en zijn restaurants aan de boulevard hier in Ramsar liegen er niet om. Het ziet er goed verzorgd uit. De espresso en cappuccino zijn verrukkelijk en het eten is beslist beter dan we gewend zijn. Farhad, zo heet hij, praat met mededogen over zijn land Iran. Het land is corrupt, het regime verschrikkelijk en jonge mensen hebben geen perspectief.

De rit door de bergen naar Teheran is prachtig. De ontvangst in ons B&B bij Selma en Massoud is allerhartelijkst. We hebben een grote kamer, internet werkt en het zicht op Teheran is uitnodigend. 

Fietsloos in Iran

De eerste fietsloze dag en nacht brengen we door in de woestijn. We maken een excursie naar de zandduinen waar kamelen, op hoge poten voortschrijdend, een bron bezoeken. 

We proeven het heel erg zoute zout van het 60x40 km ( ongeveer 2x de provincie Brabant!) grote zoutmeer. Daarna gaan we naar een aan het zoutmeer gelegen caravanserai. We slapen onder de sterrenhemel en worden wakker door de opkomende zon. Een bijzondere ervaring.

Hierna halen we onze inmiddels verpakte fietsen op om ze op het vliegveld bij Teheran op te slaan. In Qom bezoeken we een groot praalgraf. In een barok paviljoen worden we verwelkomd door een mollah, een internationaal expert. De mollah gaat met Frans en mij in gesprek en herhaalt nog maar eens (we hebben dit vaker gehoord in Iran), dat mensen die gewelddadig zijn en beweren dat dit voortvloeit uit de koran, geen moslim zijn. Westerse regeringen zouden niet moeten tolereren dat zogenaamd islamitische groeperingen moskeeën neerzetten in hun landen en mensen opleiden tot terreur. Hij gelooft in communicatie en dat Mohammed en Jesus terug zullen keren en vrede brengen. Het zal tijd kosten. De mollah is een wijze man, die goed Engels spreekt en wij kunnen een groot deel van zijn betoog delen. Maar vrede is helaas erg afhankelijk van politici en van mensen die elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Wij zijn niet optimistisch. Het zal inderdaad tijd kosten. Maar het was een boeiend gesprek en het is goed dat we ons bewust zijn van het vredelievende in de islam.

Een autotocht door een prachtig alpien berggebied, een wandeling naar een hooggelegen kasteel, een lunch onder de kersenbomen. Ik mis niet het fietsen in de hitte door de woestijn, maar ik mis wel het steeds buiten zijn, de rechtstreekse beleving van de omgeving, het moeite moeten doen om ergens te komen. In de auto val ik af en toe in slaap, ondanks het prachtige landschap. Dat is me op de fiets nog nooit overkomen!

Maanlandschap

We hebben, landschappelijk gezien, een paar spectaculaire fietsdagen achter de rug. We hebben de nacht doorgebracht in een zeer basic hotel, waarna we over een immense vlakte naar het maanlandschap van de kale bergen fietsen. Vervreemdend. 

We komen aan in Abyaneh, een museumdorp op 2280 meter hoogte. De roodbruine adobehuisjes zijn kleine monumenten. We maken een dorpswandeling, maar het kaartje dat we bij de betaling van de toeristenbelasting ontvingen is niet  erg duidelijk. We vragen een politieman om opheldering. Hij blijft ons begeleiden. Achtervolgen is een beter woord. We willen van hem af en zeggen meerdere malen 'thank you'. Maar hij wil geld. Vervuiling van het toerisme? Deze houding is volkomen tegengesteld aan het hulpvaardige en vrijgevige gedrag van Iraniërs elders. In het dorp was verder niet veel te beleven. Een paar mannen en vrouwen in traditionele klederdrachten en verder doodsheid en hitte. 

Het hotel waar we verblijven is mooi traditioneel ingericht. Als het dorp niet zo heet en saai was had ik daar wel even willen blijven, maar wij zijn de enige gasten en ook dat voelt niet zo goed. De afdaling de volgende dag is spectaculair. Terug in de woestijnvlakte passeren we hét nucleaire onderzoeksinstituut van Iran. Kilometers eromheen zien we militair luchtafweergeschut. Het oogt voor mij wat primitief: een groot kanon boven op een berg.

Dan Kashan. Einde van onze fietstocht. Een paar dagen Kashan, nog een dag of tien Teheran en dan naar het koele Nederland. Maar in Kashan overvalt ons verveling. We hebben weer een mooi historisch hotel. Heel slechte verbinding met internet. De plaatselijke bazaar haalt het niet bij de bazaars in Esfahan en Shiraz. De moskeeën bieden niets nieuws. We bezoeken een paar historische villa's en een Perzische tuin. Mooi, maar déjà vu. 

De hitte verlamt ons. We vinden het zonde onze tijd in een airconditioned hotelkamer uit te zitten. Voor Teheran is een paar dagen echt genoeg horen we meerdere malen van andere toeristen. We proberen een eerdere vlucht te boeken, maar dat wordt erg prijzig. De reisagent die dit voor ons uitzoekt  suggereert dat we voor dat geld beter een excursie naar een wat koelere streek kunnen maken. Dus gaan we een nieuw avontuur tegemoet. We gaan op pad met een auto met chauffeur en zullen eindigen met een paar dagen Teheran.

Nog eens Esfahan

Wat een mooie stad. Rijk aan groen, waardoor het schaduwrijk is in de straten en rijk aan parken. Moesten we in Shiraz betalen om toegang te krijgen tot wat 'de parels van Shiraz' wordt genoemd, wandelen we hier gratis in de veel grotere en mooiere publieke parken met verkoelende fonteinen en bankjes onder de hoge bomen.
De mensen zijn hier even aardig als overal elders in Iran. Vele keren per dag worden we aangesproken met de vraag 'where are you from?' Zó vaak dat we geneigd zijn de vraag te negeren, maar dat zou niet vriendelijk zijn. Als we antwoorden :'from Holland' volgt steevast : 'oh, Nederland, the land of the flowers. Welcome in Iran.' In de parken zien we jonge stellen vrolijk bij elkaar zitten, een beetje flirten, kussen soms. Wordt er meer getolereerd?

Naast de grote zwarte nonnekenshabijten zien we hier ook veel vrouwen en jonge meiden met spijkerbroeken en een soort korte trenchcoats. Ik krijg met mijn westers geknoopte doek en kleurige tuniek veel spontane glimlachjes en hello's. Ik heb wel getwijfeld over mijn outfit, maar heb nog geen afkeurende blik in ontvangst hoeven nemen. In onze reisgids wordt gewaarschuwd voor het tonen van openlijke genegenheid tussen mannen en vrouwen en voor het te veel afwijken van de Iraanse kledingvoorschriften. Ik vraag me opnieuw af of er meer getolereerd wordt dan voorheen.

Esfahan

We zijn in Esfahan. Deze plaats spreekt verbeelding aan. En terecht. Ik was al onder de indruk van het prachtige turquois dat moskeeën, praalgraven en paleizen in Iran siert. In Perzië was het mineraal millenialang dé nationale steen. De naam is afgeleid van het Franse turques voor 'Turks', omdat het mineraal in de 17e eeuw via Turkije naar Europa kwam. Het was afkomstig uit de mijnen van de historische 'Khorasan' provincie in Perzië. In Esfahan in het oude centrum stralen de varianten op het turquoise ons overal tegemoet.

Het boek 'dochter van Isfahan' van Amirrezvani (2008), speelt in deze stad. Ik had dit boek vorig jaar in Turkije al gelezen. De sfeer in het boek paste bij de sfeer in het oosten van Turkije, maar nu, in Esfahan, heb ik het herlezen. Centraal staat de emancipatie van een meisje, dat zich weet te ontwikkelen tot een professioneel tapijtenontwerper. Een mannenberoep in die tijd. Het meisje houdt van de stad. Het grote plein, zijn moskee, het paleis, de bruggen, ze worden beschreven en maken de plaatsen voor mij bijna herkenbaar, hoewel het boek speelt in de 17e eeuw, de periode dat kamelen het verkeer vormden en zijde, tapijten en andere handelswaar over de zijderoute transporteerden.

Het gedicht 'de tuinman en de dood' van P.N. van Eyck (1888-1954), verwijst naar Esfahan.

Een Perzisch Edelman:
Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik,
mijn woning in: 'Heer, Heer, één ogenblik!
Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot,
Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.
Ik schrok en haastte mij langs de andere kant,
Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand.
Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan,
Voor de avond nog bereik ik Ispahaan!'
Vanmiddag - lang reeds was hij heengespoed
Heb ik in het cederpark de Dood omtmoet.
'Waarom ' zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt,
'Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?'
Glimlachend antwoordt hij: 'geen dreiging was 't,
Waarvoor uw tuinman vlood. Ik was verrast,
Toen ik 's morgens hier nog stil aan het werk zag staan,
Die ik 's avonds halen moest in Ispahaan!'

Shahreza, overnachten in een karavanserai naast de graftombe van een belangrijke iman.

Een bijzondere ervaring

Vanaf Persepolis fietsen we 75 km door de woestijn. Moe komen we aan bij een hotel, het enige in de wijde omtrek. Het is gesloten vanwege een feestdag. Hoewel we onze kampeerspullen achterop hebben zien we een overnachting in de woestijn niet zitten. Hamid, de bestuurder van een pick-up, nodigt ons uit bij hem thuis. Dat is wel 65 km terug. Voor ons een hele dag. We aarzelen, maar Hamid brengt ons de volgende dag wel weer een stuk op weg. We komen terecht in een onooglijk klein huisje, waar hij met zijn vader en moeder, broer en schoonzus en misschien nog wel meer, woont. Binnen blijkt het verrassend ruim. Tapijten op de vloer, kussens tegen de muur en verder niets. Het is knus. 

De familie, een buurman, vrienden, ze komen allemaal een praatje met ons maken en naar ons kijken!

's Avonds legt Hamid matrassen en dekens op de tapijten en slapen we uitstekend.
Vanuit mijn comfortabele bed zie ik vader met een grote lamp op zijn voorhoofd en een jack aan op zijn brommer vertrekken. Hij blijkt aardappelen te gaan bevloeien. Als het al licht wordt hoor ik hem weer thuis komen.
Hamid werkt een half jaar als zeeman op de grote vaart en spreekt behoorlijk Engels. Hij heeft daarna een half jaar verlof en werkt dan thuis. Hij heeft de zorg voor de koeien en heeft in de stal geslapen om ze te bewaken en 's morgens meteen te kunnen melken. Mensen leiden hier een hard bestaan. Het land is moeilijk te  bewerken en het klimaat vreet energie.

Woestijn

Eindeloze vlakten

Kleurige kale rotsen

Zinderend zonlicht, trillende lucht

Iran

Persepolis

We staan om half 5 op om de warmte voor te zijn. Blijkt wel erg vroeg. Het is nog donker als we om 05.00 uur vertrekken. Kan voortaan dus wel een half uurtje later. Om 11.00 uur zijn we in het hotel vlakbij het Persepolis-complex. De baas geeft ons spontaan een fikse korting, omdat we op de fiets zijn en tevreden betrekken we een leuke bungalow met terrasje in een soort Mastbos.
Persepolos, een compex van meer dan 13 ha, toont de glorie en macht van het vroegere Perzische Rijk. Darcius de Grote begon met de bouw in 515 BC en het complex was nog niet klaar toen Alexander de Grote het in 330 BC met de grond gelijk maakte. Archeologen vonden meer dan 30,000 kleitabletten. Het complex bestond uit schatkamers, kleine privé- vertrekken en immense ontvangstruimtes. De precieze functie van het complex is niet duidelijk. Mogelijk werd het gevruikt om het lentefeest te vieren. Maar het lijkt er ook op dat koningen hun onderdanen en buitenlandse gasten hier ontvingen. 

De nog goed zichtbare reliëfs tonen bezoekers uit diverse landen met cadeaus. De gigantische archeologische restanten van het complex zijn indrukwekkend. Ze tonen aan hoe ontwikkeld het Perzische Rijk ver vóór Christus was.

Meer foto's zijn te bekijken door op het album in de kolom rechts hiernaast te klikken.

Nog eens Shiraz

We worden hartelijk ontvangen in het ruime appartement van Reza. Hij woont er met zijn jongere broer en zijn moeder. Zijn vader is arts en verblijft vier dagen per week elders.
We bezoeken de 'parels van Shiraz', mooie tuinen, maar niet zo rijk dan we verwacht hadden.
De volgende dag staan we om 07.00 uur op om de hitte voor te zijn. Iedereen is nog in diepe slaap. We nemen een taxi naar de binnenstad. We lopen wat rond en kijken uit naar een cafeetje waar ze nescafé of wortelsap hebben. We zien alleen ijswinkeltjes. Mensen ontbijten hier met een ijsje?
En dan zien we een koffietentje. Een echte Italiaanse koffiemachine, espresso, cappuccino, americano, en lékker...Wat een begin van de dag in dit thee- en ijsjesland.

We bezoeken het kasteel, het badhuis, de moskee, de bazaar. Mooie architectonische hoogstandjes waar nog veel aan gerestaureerd wordt.

Het aanbod in de bazaar is minder rommelig dan we van bazaars gewend zijn en erg kleurrijk met zijn aanbod van mooie tapijten,  exotische stoffen, kruiden..

Nóg een echte cappuccino in de bazaar, een wortelsap en dan gaan we weer terug naar huis.