Ons laatste oordeel

Enigszins melancholisch fietsen we de verschrikkelijk drukke stad Trabzon binnen. Het verkeer is hier een gekkenhuis. De terugkeer in Turkije valt tegen. We blijken in het niet-toeristische deel van de Zwarte Zee te zijn aangeland en dat blijkt meteen ook een conservatief deel. Veel hoofddoekjes, de winkeltjes waar je alcohol kunt kopen (büfe's) zijn met kranten dichtgeplakt en als we vragen of we ergens een biertje kunnen kopen kijkt men ons meewarig aan. Hier legt de islam de lat dat is duidelijk en dat zijn we in het binnenland, waar men ons waarschuwde voor conservatisme, niet op deze manier tegengekomen.

Trabzon blijkt een stad te zijn waar meerdere richtingen naast elkaar mogen bestaan. Büfe's zijn gewoon open, er wordt door een deel van de bevolking gewoon koffie en thee gedronken op de terrassen en daarnaast zien we opvallend veel vrouwen met burka's.

We bezoeken het Trabzon Ayasofya museum, wat geen museum blijkt te zijn. Er is onenigheid over de bestemming. Het was een Byzantijnse kerk die ooit omgedoopt werd tot moskee en later tot museum werd verklaard. Het moet volgens tegenstanders van het museum een moskee zijn, voorstanders vechten dit tot voor de rechter aan en vinden dat het cultureel erfgoed is en op zijn minst als museum toegankelijk voor het grote publiek behoort te zijn. Wij hadden begrepen dat ze gewonnen hadden, maar de met fresco's versierde koepel is met doeken afgedekt en we kunnen alleen fresco' s in het voorportaal zien.

De ramazan bepaalt het economisch verkeer in dit deel van het land voor een groot deel. Er zijn overdag heel veel restaurantjes en koffieshopjes gewoon gesloten, want mensen vasten. Het toeristenbureau is gesloten, omdat het morgen suikerfeest is en onze geplande toer naar de Sumela Monastery moeten we uitstellen, vanwege datzelfde suikerfeest.

Het is voor ons soms moeilijk te volgen. Het kan ons ergeren, we kunnen er meewarig naar kijken en het heeft ook zijn leuke kanten. Het avondeten na het kanonschot gisteravond in het park was een feest. Overal tafeltjes en stoeltjes, broodmandjes en met plasticfolie afgedekte schaaltjes sla. Wachtende mensen, flanerende mensen en een aanval op de maaltijd zodra het kanon afgaat.

Een maand ramazan is voor ons lang genoeg blijkt uit onze stemming. We kijken terug op een prachtige reis. Het mooie berglandschap van Anatolië, met zijn prachtige bloemen en kleurrijke hellingen zullen we niet vergeten en ook de verschrikkelijk aardige gastvrije bevolking hebben we in ons hart gesloten. Maar de fietsen moeten worden ingepakt en dat stemt een beetje treurig.

Byzantijnse kerk, moskee, museum en toch weer moskee?

Heel mooie fresco's

die door de brave gelovige moslims niet mogen worden gezien: doeken ervoor.

Cultuurschok

Onze laatste verblijfplaats in Georgië bereiken we met een busrit van 7 uur van Tbilisi naar Batumi aan de Zwarte Zee. Batumi is een cultuurschok voor ons. Het blijkt een badplaats met allure. De straten zijn schoon, de trottoirs zijn recht, het gras is gemaaid, de boulevard op orde, de vegetatie is Mediterraan en er zijn een aantal prachtige gerestaureerde gebouwen.

Morgen keren we terug naar Turkije. Nog een paar dagen fietsen en ramazan en dan maken we het Suikerfeest in Trabzon mee voordat we volgende week maandag terug naar Nederland vliegen. 

Tbilisi, een derde-wereldstad?

Een paar dagen Tbilisi bevalt ons goed. Een stadswandeling, musea, terrasjes, lekker eten, flesje wijn erbij. Dat is wel anders dan in Turkije, maar naast een paar mooi gerestaureerde wijken zien we vooral heel veel armoedige straten, bouwvallige huizen, oude auto's. De stad komt op ons over als een derde-wereldstad. Met potentie, want heel veel van die bouwvallige huizen hebben een mooie architectuur. Als er geld is om ze te restaureren wordt het een stad met allure.

Wij hebben inmiddels een busreis geboekt naar Batumi aan de Zwarte Zee, vanwaar we naar Trabzon in Turkije willen fietsen. Dan zit het er op, want in Trabzon vliegen we via Istanbul naar huis.

Georgië, een andere klimaatzone, een ander land

Zaten we in Turkije de laatste weken steeds boven de 2000m, in Georgië is dat rond de 1000 m, of nog lager. En dat is echt anders. Er zijn weer volop bomen en het is van vroeg in de ochtend tot laat in de avond redelijk warm.
Iemand in Nederland zei me laatst dat Georgië een westers land is, maar dat vind ik niet. Het is vooral een arm land. Schrokken we op de hoogvlakte in Oost- Turkije van de achterstand, hier lijkt het vooral armoe. Het land is veel minder welvarend dan Turkije. Mensen gaan goed gekleed. Meisjes in jeans of korte broek, geen traditionele kleding meer, hoewel veel wat oudere vrouwen in het zwart zijn. Rouwkleding? Katholieke vrouwen moesten vroeger bij ons ook 6 weken in het zwart na een overlijden en zelfs een jaar en zes weken als het een zeer nabij familielid was. We missen het drukke straatleven van Turkije. Altijd zaten er wel ergens mannen thee te drinken, of liepen er mensen wat te winkelen. En er was altijd wel ergens een terrasje voor ons onderweg. Hier in Georgië speelt alles meer binnenshuis af lijkt het, toch de meer introverte aard? Of heeft het te maken met het leven onder het sowjetregiem, waardoor er onderling wantrouwen was? We weten het niet.
Wat we zien is dat er weinig geld is voor onderhoud van wegen en huizen. De doorgaande wegen zijn niet slecht, maar zijn blijkbaar ook de enige redelijke wegen. Daarbuiten zijn het bonkige keienpaden, waarover het slechts fietsen is.

De straten zijn stoffig en de trottoirs ongelijk, in de dorpen kleine armoedige winkeltjes met een beperkt assortiment, gasleidingen zijn bovengronds en vaak geroest, bushokjes hebben kapotte ruiten en de bankjes ontbreken. 

 Bovengrondse gasleidingen

Auto's zijn vaak oud. Sommige torenflats, ook in dorpen (waarom bouwen ze hier in godsnaam flats, terwijl er ruimte genoeg is) zien er zó aftands uit dat ik niet kan geloven dat daar mensen wonen, maar er hangt was buiten. In de winkel treffen we soms nog communistische regels aan: we wilden een stukje kaas kopen, geprijsd, dus ik pak dat gewoon op om het mee naar de kassa te nemen, maar we moesten eerst bij een mevrouw een bonnetje halen en dat met de kaas aan de kassa betalen. Een pak sap konden we ook niet zomaar aan de kassa afrekenen, maar het pak moest bij weer een andere mevrouw voorzien worden van een bonnetje. En dat in een piepklein supermarktje. 
Kortom, het is een arm land, nog lang niet bevrijd van de restanten van de Russische onderdrukking.

We zijn inmiddels in de hoofdstad, Tbilisi, aangeland. We hebben een prachtige grote en sfeervolle hotelkamer in de oude stad en we zijn benieuwd of onze indrukken van Georgië hier worden bevestigd of juist niet.

Georgië

Na de vriendelijkheid van Turkije was het even wennen aan de ons onvriendelijk observerende douanebeambten. Bij onze eerste koffieshop werden we totaal genegeerd door het personeel. De koffie was wel gratis. In ons hotel worden we eerst ook zakelijk benaderd door de vrouwelijke hotelmanager. Later brengt ze ons abrikozen, zelfgemaakte huiswijn en regelt ze gratis een taxi voor ons naar een restaurant. Misschien zijn de Georgiërs wat introverter en stugger?

Akhaltsikhe, de plaats waar we verblijven was een belangrijke doorgangsplaats van Oost naar West v.v. De stad werd in het verleden bewoond door een mix van Georgiërs, Armenen, Grieken, Russen, Turken en Joden. De stad werd het symbool van tolerantie. Het kán dus wel..
Het Fort boven de stad is prachtig gerenoveerd. Daarbinnen is een moskee, baden, een synagoge, een citadel en een kerk uit 9e eeuw. Het paleis huisvest een historisch museum. We waren onder de indruk van de pracht van het complex. Het deed ons denken aan het Alhambra in Granada.

Vandaag bezochten we met een taxi het Vardzia-complex. Een voormalige stad, bestaande uit rotswoningen (12e eeuw), gelegen op 1300m, waar in die tijd 50.000 mensen konden wonen. Er is nog steeds een klooster in gehuisvest. Wat een moeite moest men zich getroosten om hier een bestaan te vinden.
De taxirit van 60 km erheen was soms adembenemend en ik was blij dat we niet op de fiets waren.
Onderweg deden we nog een kasteel aan, Khertvisie, waar Alexander de Grote, of Alexander van Macedonië zoals hij hier ook wel wordt genoemd, nog passeerde. Het vormde onderdeel van de Zijderoute.
We zijn nu wel weer even verzadigd van de geschiedenis. 

Tot ziens Turkije

Vandaag, drie juli, verlaten we Turkije en gaan we een nieuw avontuur tegemoet in Georgië. We komen terug, want onze terugvlucht is vanuit Trabzon in Turkije aan de Zwarte Zee.

Toch aanleiding stil te staan bij enkele in het oog lopende Turkse kenmerken. Van de straat, want we hebben slechts enkele diepgaandere gesprekken gevoerd, omdat de taal een belemmering is.

Dat is misschien wel een eerste kenmerk:

- in Turkije wordt nauwelijks Engels gesproken. De enkeling die Duits spreekt heeft in Duitsland gewerkt. Of in Antalya of Alanya, waar ze door het werken met toeristen Engels en Duits hebben geleerd. Voor toeristen zoals wij, met vaak nogal wat vragen over de route en verblijfplaatsen onderweg is dit soms lastig;

- we zien onderweg veel ogenschijnlijk improductieve arbeid. Mensen, mannen moet ik zeggen, die zomaar wat zitten te wachten, ronddrentelen of thee drinken op terrasjes van theehuizen. Thee wordt hier echt de gehele dag door gedronken. Met hun kleine glaasjes pauzeren ze even van het werk, bij de receptie van de hotels drinken ze thee en onderweg roepen ze regelmatig of we geen thee willen;

- er wordt heel veel gerookt, vooral door mannen. In het westen van het land zagen we in café's zowel mannen als vrouwen fanatiek aan de waterpijp lurken;

- een chique hotel heeft hier een heel breed bed, een grote badkamer waar bijna alles in orde is, ( meestal is er wel een lamp die het niet doet, of er zijn geen haakjes om iets aan op te hangen, of de spiegel hangt te hoog) een bankstel op de kamer, een koelkastje en een uitgebreid ontbijt, dat bestaat uit brood en tomaat, komkommer, olijven, een paar soorten kaas, jam en hazelnootpasta en thee, soms op verzoek ook Nescafé;

- in een restaurant krijg je na het eten een vochtig doekje in een éénpersoons pakje, of bij het betalen worden je handen besprenkeld met Turkish Perfume, een soort 4711;

- tijdens de ramazan wordt er pas na zonsondergang gegeten. In de restaurants zie je over het algemeen vooral mannen. Na het eten is het druk op straat. De winkels zijn open en er wordt gewandeld en thee gedronken. Vrouwen zie je niet, behalve in de wat modernere stadjes, zoals Amasya en Kars;

- regelmatig wordt aan Frans gevraagd hoe oud hij is. Frans zegt dan altijd heel trouw ook mijn leeftijd, maar dat lijkt ze niet te interesseren. Een enkele keer krijgt Frans een hand en ik niet, maar dat heb ik niet vaak meegemaakt.

- Turkse mensen willen graag delen. Ze geven ons onderweg gratis thee, kersen, abrikozen, meloen. Ze groeten ons door middel van claxonneren of van verre roepen. En ze gaan graag een praatje met ons aan. Ze zijn oprecht geïnteresseerd in onze reis, in waar we vandaan komen. Er spreekt heel veel hartelijkheid uit. Ze zijn ook tolerant ten opzichte van ons, niet islamieten. We kunnen tijdens ramazan onderweg wat eten en drinken zonder probleem. Toch is dit schijn. Jonge mensen uit het veel lossere West-Turkije, besluiten hier in het oosten toch maar weer te gaan vasten en hun levenswijze aan te passen, omdat de maatschappelijke druk heel hoog is. We hebben een jonge Turkse ondernemer gesproken die een mooi modern koffiehuis had opgezet, met cappuccino, latte enz., maar dat wordt niet écht gewaardeerd, omdat het anders is.

- er is een heel groot verschil tussen het moderne West-Turkije en het veel behoudender streng Islamitische Oost-Turkije. Maar ook dat moet ik nuanceren. Het verschilt per plaats. De dorpen zijn sowieso traditioneel ingesteld, maar een behoorlijke stad als Erzurum is dat ook, terwijl het 200 km oostelijker gelegen Kars weer veel moderner oogt. De ontwikkelingen zijn wat ons betreft ongewis. Als we naar de ontwikkeling in ons eigen West- Europa kijken verwacht ik dat het land meer zal verwestersen, maar evengoed kan de islamisering toeslaan. Natuurlijk gun ik het land meer westerse invloed, maar ik ben duidelijk niet objectief...

We hadden een heerlijke tijd in Turkije en hebben het prachtige land en de aardige bevolking in ons hart gesloten.

Het zoontje van de verderop gestopte truckchauffeur komt ons zomaar watermeloen brengen.