Ik hààt ze!

Onze reis leert ons veel over de invloed die het regime heeft op het dagelijks leven van de mensen. De Islamitische Republiek lijkt democratisch. Het parlement en de president worden min of meer democratisch gekozen, maar daarbóven staat de Grote Leider, de ayatollah, die zes juridische islamieten benoemt, die vetorecht hebben over ieder wetsvoorstel. Met andere woorden: de macht ligt bij de conservatieve ayatollah.

In onze contacten met mensen horen we verschillende reacties op het regime. Het boerengezin, waar we hebben geslapen, is blij met het huidige regime. Ze moeten niets hebben van vernieuwing. Dit staat kennelijk model voor de boerenbevolking, die religieus en conservatief is.

In Shiraz verbleven we bij Reza. Hij en zijn broer zijn totaal niet in politiek geïnteresseerd. 'We proberen zoveel mogelijk onszelf te zijn'. Politiek is die andere wereld.

Maar we horen ook heel veel frustratie. De meerderheid van de bevolking wil een échte democratie. Wil die hoofddoek niet meer, wil niet dat de religieuze leiders bepalen dat iedereen moet vasten, restaurants dicht moeten, over politiek praten afgestraft wordt. 'Khomeiny heeft onze revolutie gestolen', zegt één van onze gastheren.

Het is vooral de onvrijheid. Het niet kúnnen zeggen wat je wil, je niet vrij kunnen gedragen, je niet kunnen kleden zoals je wil, vooral voor vrouwen, dat je geen glaasje wijn kunt drinken. Dat er meer tolerantie is, is slechts schijn. De repressie is groot. 'They kill you” zei een ondernemer die we spraken, het aantal doodstraffen is enorm hoog. De meer gematigde president en zijn parlement zijn minder hard radicaal, maar de ideologische haviken hebben alle grondwettelijke mogelijkheden in handen. Onlangs maakte justitie bekend te zijn binnengevallen in een particuliere villa waar jonge mannelijke en halfnaakte (dwz zonder hoofddoek) vrouwelijke studenten feest vierden. Ze zijn veroordeeld tot 99 zweepslagen.

Buitenlandse krachten, met name Amerika, beïnvloeden het economisch systeem. Er is inmiddels een nucleair akkoord, maar soepel verlopen handelsverdragen niet. We spreken Pieter, een Nederlander, hier werkzaam voor Airbus. Hij heeft slechte ervaringen met Amerikanen. Zij stellen zulke extreme regels bij elk contract, dat het jaren duurt eer er consensus is en zo traineert Amerika de economische ontwikkeling. Het volk wordt gemangeld tussen externe, vooral economische krachten en interne repressie. Na de onderdrukking door de sjah en de revolutie is het alleen maar slechter geworden.

Er is een heel kleine groep rijke mensen (waaronder de elitaire religieuze machthebbers), een iets grotere groep middenklassers en zo' n 70% armen. In de metro verkopen oude, kromme, kreupele, halfblinde mensen én kinderen sokken, rugzakken, zaklantaarns enz. Zó schrijnend. De president kan geen kant uit. 'Ik haat ze, die ayatollah's ' was de uitspraak van een willekeurige medereiziger in de metro. 'Wij kunnen niets, wij kúnnen het niet veranderen.' Een revolutie zou weer zoveel doden betekenen en dat willen de mensen niet kennelijk. Het is wachten tot er iets gebeurt. Het is zó triest, die gelatenheid...

Als we dan in de paleizen van de laatste sjah rondlopen en ons vergapen aan de rijkdom, de enorme parken waarin zijn paleizen staan, mooie schaduwrijke bomen, een kabbelende rivier, een oase in de gekmakende verkeersdrukte van Tehran en de droogte van de woestijn daarbuiten, snappen we dat de sjah voor de meerderheid van de bevolking onmogelijk was geworden. Maar macht corrumpeert, de diepgelovige ayatollah' s zijn nóg erger.
Dagelijks groeit onze dankbaarheid voor het feit dat we geboren zijn aan de goede kant van de wereld.